فرصت‌های پیش رو برای توسعه تجاری ایران و قاره سیاه

به گزارش جام جم آنلاین، جمهوری اسلامی ایران در طول چهل سال گذشته تلاش كرده تا با اتخاذ سیاست خارجی منطقی و قابل دفاع و تاكید بر حسن همجواری و توسعه روابط و همكاری و همچنین دخالت نكردن در امور داخلی كشورهای دیگر جایگاه متناسب را در عرصه بین‌الملل كسب كند. از سویی دیگر براساس شعار نه شرقی، نه غربی همواره بر این نكته تصریح داشتیم كه كشورهای دیگراجازه دخالت در امور داخلی خودمان را نمی‌دهیم. پافشاری بر این اصول البته مبتنی بر تجارب گذشته و همچنین بی‌اعتمادی نسبت به دولتهای هژمونی طلب و حمایت از صلح واقعی و عادلانه است و در این راستا تلاش كردیم برای حل مشكلات از توانمندی‌های بومی و ظرفیت‌های منطقه‌ای به نحو مطلوب استفاده كنیم. 

توجه به توسعه متوازن در روابط بین‌الملل

نكته دیگر این‌كه اگرچه در اصول سیاست خارجی ما تقویت مناسبات با كشورهای منطقه غرب آسیا در اولویت نخست قرار دارد چرا كه این منطقه قلب جهان اسلام و دارای مزایای مختلف ژئواكانومیك و ژئوپلتیك و ژئو استراتژیك است و به یك عبارت مهم‌ترین فرصت‌ها و پیچیده‌ترین تهدیدهای ایران در این منطقه است اما در عین حال از توجه به مناطق دیگر كه منافعمان تامین می‌شود غافل نبودیم. آسیا مركزی، قفقاز،‌ جنوب شرق آسیا و آمریكای لاتین و حتی آفریقا و مجموعه‌های منطقه‌ای مثل اكو،‌ شانگهای، آ. ث. آن و... می‌تواند زمینه برای نقش آفرینی فعال ما باشد.
بعد از روی كار آمدن دولت سیزدهم و با توجه به استراتژی جدید سیاست خارجی، ایران به سمتی می‌رود كه دیگر مثل سابق به كشورهای غربی به مثابه یك بدنه واحد نمی‌نگرد و نگاه دستگاه دیپلماسی كشورمان عمدتا خارج از بلوك غرب و متوجه بلوك شرق، چین، روسیه،‌ كشورهای منطقه، آمریكای لاتین و قاره آفریقا خواهد بود.

در طول سال‌های گذشته توجه به بسط روابط با كشورهای آفریقایی استفاده از ظرفیت‌های طرفینی برای بهبود و ارتقای مناسبات اقتصادی چندان مورد توجه دستگاه دیپلماسی كشورمان نبود. این در حالی است كه قاره آفریقا با پنجاه و چهار كشور از نظر تعداد كشورها، اولین قاره جهان و از لحاظ وسعت و جمعیت دومین قاره محسوب می‌شود. مضاف بر این‌كه فرصت‌های مناسبی كه به لحاظ تنوع ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری و معادن در قاره سیاه وجود دارد باعث شد كشورهایی مثل چین، هند و تركیه در طول دو دهه گذشته سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را برای افزایش مشاركت در توسعه اقتصادی در كشورهای آفریقایی براه بیندازند.

رنگ و بوی ایرانی تمدن سواحیلی

طبعا حضور ایران در این مناسبات اقتصادی می‌تواند گام مهمی برای ارتقای جایگاه كشورمان در عرصه بین‌الملل و همچنین توسعه روابط بازرگانی باشد. نكته مهم این‌كه برخلاف بسیاری از كشورها غربی، ایران نه تنها در طول تاریخ هیچگاه به عنوان یك كشور استعمارگر در بین كشورهای آفریقایی شناخته نمی‌شده بلكه در طول قرنها متمادی ایرانیان مهاجر به قاره سیاه در اذهان مردمان آفریقا به عنوان افرادی صلح جو شناخته شوند. در جای جای آفریقا نشانه‌هایی از حضور عناصر فرهنگ دوست ایرانی وجود دارد. نمونه روشن آن وجود تمدن سواحیلی در آفریقای قدیم است كه بیانگر حضور مثبت ایران در میان كشورهای قاره سیاه است. خاستگاه تمدن سواحیلی ناشی از مهاجرت خاندانی موسوم به شیرازی‌ها به شرق آفریقا است كه منادی صلح و وحدت و دوستی و همزیستی مسالمت آمیز بود و بر اثر معاشرت با مردم آن منطقه با بومیان آفریقا ازدواج كردند و نشانه‌های از آن تمدن از جمله واژه‌های فارسی همچنان در بین كشورهای كنیا، تانزانیا و بخشی از مركز آفریقا دیده می‌شود. این ذهنیت مثبت طبعا موقعیتی را ایجاد می‌كند تا جمهوری اسلامی ایران بدون دغدغه مسیر ارتقای روابط با قاره سیاه را طی كند و البته در تصمیمات مهم جهانی در مجامع بین‌المللی هم از همراهی كشورهای این قاره بهره ببرد. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد كه كشورهای آفریقایی بیش از نیمی از اعضای جنبش غیر متعهدها و همچنین نیمی از اعضای سازمان همكارهای اسلامی را تشكیل می‌دهند.

جبران کم تحرکی ها

برغم وجود این زمینه‌ها كم تحركی دستگاه سیاست خارجی كشورمان در دوره‌های قبل نسبت به توجه و تمركز روی بسط روابط با كشورهای آفریقایی باعث شده كه دیگر كشورهای توسعه یافته در طول دهه‌های گذشته برای افزایش مناسبات بازرگانی و همچنین ارتقای مشاركت‌های اقتصادی از ما پیشی بگیرند. البته بخشی از این مساله ناشی از نگاه برخی از دولت‌ها به بهبود مناسبات با غرب به عنوان گزینه‌ای برای برون رفت از مشكلات اقتصادی و رفع تحریم‌ها و بخشی دیگر هم ناشی از وقوع‌ها بحران‌ها در غرب آسیا و آسفتگی‌های سیاسی و بین‌المللی در منطقه بود و این مساله باعث شد كه عمده توجه جمهوری اسلامی معطوف به مواجه با این چالش‌ها بود و همین مساله سبب شد تا كشورمان نتواند در كشورهای آفریقایی حضوری فعال و پویا داشته باشد. مضاعف بر این‌كه نوع تعاملات ایران با كشورهای آفریقای عمدتا مراودات سیاسی و فرهنگی بوده و كمتر به موضوعات اقتصادی توجه شده است. همین مساله باعث شد برغم ظرفیت‌های خوبی كه در آفریقا وجود دارد سطح مبادلات تجاری ما با مجموع كشورهای آفریقای چیزی فراتر از یك میلیارد دلار تبادلات مالی فراتر نرود. این در حالی است كه حجم مراودات تجاری ما با عراق حدود 10 میلیارد دلار است. 

موضوع دیگر شناخت كم تجار ایرانی از ویژگی‌ها و امتیازات كشورهای قاره آفریقا است و اساسا در بین مردم ایران نگاه یكسانی نسبت به این منطقه وجود دارد و عمدتا مجموعه كشورهای این قاره را جزو ممالك ضعیف می‌دانند در حالی كه اگرچه كشورهای آفریقایی از نظر مالی و پولی ضعیف هستند اما از نظر منابع و معادن و ظرفیت‌ها اقتصادی جزو كشورهای غنی محسوب می‌شوند و می‌توان در حوزه‌های مختلف اقتصادی بابت مناسبات اقتصادی در سطوح بالا را باز كرد. 

قاره سیاه عرصه‌ای برای رقابت‌های تجاری 

امروز قدرت‌های اقتصادی دنیا همچون آمریكا و چین بر سر استفاده از ظرفیت‌های موجود آفریقا رقابت سختی دارند و درصدد بهره گیری از ظرفیت‌های تجاری، معدنی، محصولات كشاورزی و پذیرش صادرات فنی و مهندسی و صنعتی این قاره هستند.
در چنین شرایط سفر آقای رئیسی به كشورهای آفریقایی ااین موقعیت را فراهم می‌كند تا جمهوری اسلامی ضمن جبران عقب ماندگی‌های سال‌های گذشته، با سرمایه‌گذاری مشترك در حوزه معدن ظرفیت‌های جدید و بزرگی را برای خود ایجاد كند. علاوه بر این ایران می‌تواند مواد اولیه خام معدنی، نفتی و گازی، محصولات نانو، محصولات غذایی مانند پسته و زعفران، پلیمر، پتروشیمی، خدمات فنی مهندسی را به كشور‌های آفریقایی صادر كند. همچنین با افزایش سطح صادرات كالاها، ارائه خدمات فنی و مهندسی و سرمایه‌گذاری در برخی از پروژه‌ها می‌توان درآمد‌های جدیدی برای كشور به‌دست آورد.
بهره مندی از ظرفیت‌های بالا در حوزه كشاورزی، استفاده از موقعیت كشت سرزمینی، همكاری در حوزه نفت و گاز و... از دیگر موقعیت‌ها برای تامین منافع تجاری ایران در حوزه بسط روابط با كشورهای آفریقایی است.